Ivan Shishkin (1898) Mast tree grove [oil on canvas]. St. Petersburg, Russia: The State Russian Museum.
Wat een meesterwerk van Ivan Shishkin. Het is het dennenbos in haar volle omvang en grootsheid. Een ode aan het bos. Het voelt alsof ik er ben, daar ergens in Rusland, 127 jaar geleden. Hoe warm het was. De verkoeling van het beekje is heerlijk. Het is het mastbos zoals het eens was.
Een prachtige tekening van Emma J.J. Voerman. De titel en datum van dit werk zijn onbekend. De keuze om deze hier te plaatsen is omdat het de essentie raakt van de gelaagdheid van het bos.
Het bosecosysteem is erg complex en biedt een thuis voor vele dieren, planten en schimmels. Het is een plek om ‘te leven én te overleven’. Dit spinnenweb, gespannen tussen de bomen, raakt deze kern. Als insect door een bos vliegen kan zomeer eens een hachelijke onderneming zijn.
Henri Rousseau (1891). Surprised! [Oil on canvas]. National Gallery, London.
Henri Rousseau was gefascineerd door de natuur en maakte diverse schilderijen van het tropische regenwoud. Die kennis had hij opgedaan in Mexico, waar hij toen werkte. Zijn fascinatie voor het woud was groot. Hij zei ooit: “Nothing makes me so happy as to observe nature and to paint what I see.” (henrirousseau.net). Dit was zijn eerste schilderij van de jungle. Hij noemde het Tigre dans une tempête tropicale, ook wel Surpris!
Zijn schilderingen van het tropisch woud werden minutieus in lagen opgebouwd, waarbij een groot aantal groene tinten werd gebruikt om de weelderige uitbundigheid van de jungle vast te leggen. Het is een essentieel werk dat de “schatkist van het bos” (Oldeman, R., persoonlijke communicatie, 12 augustus 2022) voor ons opent.
Paul Cézanne (1904). Trees and Rocks in the Park of the Château Noir [Oil on canvas]. Museum Langmatt, Baden, Zwitserland.
Markus Stegmann van het Museum Langmatt benadrukt dat dit schilderij van Paul Cézanne de traditionele voorstelling van het bos overstijgt door niet de objecten, maar de dynamische wisselwerking van bomen, rotsen en kleur centraal te stellen. Stegmann: “Cézanne looks through the trees, so to speak, to see the structure of nature”. Een holistisch perspectief derhalve.
De nadruk ligt op structuur, ritme en abstractie in plaats van op herkenbare vormen. Met het beperkte palet van groen, blauw en oker maakt Cézanne kleur los van zijn beschrijvende functie, waardoor vorm en toon emotie en energie overbrengen. Deze benadering, die het vroege kubisme aankondigt, markeert een keerpunt in de moderne kunst. Het schilderij wordt een contemplatieve ruimte waarin de cycli van de natuur voelbaar worden.
Congobekken: eerste long van de wereld, waterpomp van de aarde, koelsysteem en wonder van biodiversiteit. Hoe bescherm je het woud en zorg je tegelijk voor meer welvaart voor de lokale bevolking?
John Vandaele | april 2025
Dat het Amazonewoud belangrijk is voor ons klimaat is genoegzaam bekend. Veel minder geweten is dat de tropische wouden in Centraal-Afrika als mondiale stofzuiger van CO2 ondertussen belangrijker dan het Amazonewoud zijn: het Congobekken herbergt de eerste long van de wereld.
Daarnaast is het ook de op een na grootste waterpomp van de aarde, het tweede grootste koelsysteem én een wonder van biodiversiteit. De planeet heeft er alle belang bij om het in stand te houden. Wat heet: een moeilijke evenwichtsoefening.